Skip to main content

Een goed mens is ook een egoïst

De wijsheid van de Brabantse Socrates

Eigenlijk kun je zeggen dat de mens handelt en leeft vanuit eigenbelang. Je kunt ook zeggen dat wij mensen inherent goed zijn. Ik denk dat beide waar zijn. Zonder zijn eigenbelang te volgen kan de mens niet goed (of slecht) zijn. Per slot van rekening moet een mens eten en drinken om te overleven wat zijn eigenbelang dient. Veel van wat een mens doet vloeit voort uit eigenbelang: slapen, seks, samenwerken, aardig zijn, zelfs studie en arbeid zijn meestal gericht op geld verdienen en overleven. Wij willen de dood zo lang mogelijk uitstellen, maar wrang genoeg is doodgaan zo’n beetje het enige waar een mens geen eigenbelang bij heeft en dus behoorlijk onbaatzuchtig is. Alleen door zijn eigenbelang te dienen kan een mens uiteindelijk tot grootse onbaatzuchtige (of zelfzuchtige) daden komen. De paradox is dat de mens niet van nature goed is zonder zelfzuchtig te zijn.

It's very healthy to be aware of your ego.
Alejandro G. Inarritu

Van jongs af aan wordt ons geleerd dat het belangrijk is om andermans behoefte of misère te prioriteren. Dat is wat onbaatzuchtigheid inhoudt. De wereld zou een emotionele woestenij zijn zonder de zorg voor anderen. Maar ondanks dat altruïsme een prachtkwaliteit is, kan er achter de gewoonte om continu voor een ander te willen zorgen ook een lelijke valkuil schuilgaan. Want altijd maar anderen helpen, put een mens uit. Voordat we het goed beseffen, leggen we alleen nog maar de nadruk op doen en bezig zijn (voor anderen), zonder de dingen te verwezelijken die bijdragen aan onze eigen persoonlijke vervulling.

Anderen alsmaar op de eerste plaats zetten kan paradoxaal genoeg leiden tot het brengen van offers die niet de gewenste uitwerking hebben op de mensen waar we zoveel om geven. Zo kan de ander onze aandacht en zorg als vanzelfsprekend gaan zien waardoor hij of zij niet leert verantwoording te nemen voor het eigen gedrag, wat kan resulteren in ontoelaatbare acties. Socrates gaf ons niet voor niets twee essentiële opdrachten mee: ‘Zorg voor jezelf en ken jezelf’. Hij wist dat zelfreflectie en contemplatie belangrijke elementen zijn van zelfzorg. Twee componenten die rust brengen in de menselijke wirwar van gedachten en gevoelens en ons in staat stellen een levenswijze te ontwikkelen die niet conflicteert met ons diepste wezen.

The firts half of life is devoted to forming a helathy ego, the second half is going inward and letting go of it.
Carl Jung.

Maar zelfzorg houdt meer in dan alleen goed voor jezelf zorgen op fysiek vlak. Een belangrijk deel van zelfzorg is zelfkennis op mentaal, emotioneel en spiritueel vlak: weten wie je bent, wat je wilt, wat je waard bent, wat je passie is. Als je zelfkennis klein is loop je het risico in de valkuil te trappen van anderen continu boven jezelf te stellen. Met alle nare gevolgen van dien. Dit zijn van die dingen die dan gebeuren:

  • We voelen ons afgemat en hebben uiteindelijk niets meer te geven.
  • We verliezen onze motivatie om te ontspannen en van het leven te genieten.
  • We verliezen ons ware zelf in de altijd-aan-stand.
  • We verliezen steeds meer het vermogen tot zelfcompassie.
  • Onze stress verzwakt onszelf en beïnvloedt onze omgeving nadelig.
  • Onze creativiteit neemt af en onze vermoeidheid neemt toe.

Voor velen van ons is onbaatzuchtig zijn een zuiver en hoogstaand principe, maar we moeten voorzichtig zijn om niet door te slaan in het prioriteren van anderen (of doelen) in je leven. Te weinig zelfzorg door te veel onbaatzuchtigheid leidt tot emotionele uitputting en burn-out. Het is juist belangrijk om jezelf op de eerste plaats te zetten, om jezelf in het centrum van je leven te plaatsen. Het geeft een mens zoveel meer energie en een diepe levensvervulling.

Ik heb het getroffen. Ik heb mijn eigen huis-tuin-en-keuken Socrates, niemand minder dan Françoise. Al in het begin van onze relatie zei ze op haar geheel Brabantse wijze tegen mij: ‘Wie niet goed is voor z’n eigen, is ook niet goed voor een ander’. Ik heb goed naar haar geluisterd. Een gezonde dosis egoïsme misstaat niemand.

As I began to love myself I freed myself of anything that is no good for my health - food, things, situations, and everything that drew me down and away from myself. At first I called this attitude a healthy egoism. Today I know it is Love of Oneself.
Charlie Chaplin.


Reacties (2)

  • Joris van Kreij

    • 28 oktober 2022 op 08:59
    • #

    Erg mooi blog Gilbert.
    Ik kan me ook helemaal vinden in de laatste quote van Charlie Chaplin. Ik ervaar dat hoe meer zelfliefde ik voel hoe meer ik voor mijzelf kan kiezen. Op allerlei vlak. Dat is niet slecht voor een ander, integendeel. Als je licht gaat schijnen raak je mensen positief aan. Prachtig!

    antwoord

  • Anoniem

    • 07 mei 2023 op 14:23
    • #

    Goed voor jezelf zorgen is een uiting van zelfliefde. Heel mooi!
    Ik besef eigenlijk nu pas goed dat het omgekeerde ook waar is en dat mijn eerdere keuzes o.b.v. wat anderen van mij verwachtten een indicatie waren van de interne onacceptatie van mijzelf. En nog maak ik soms dat soort keuzes dus dat geeft te denken. Bedankt voor het inzicht.

    antwoord

Plaats een reactie

Je plaatst een reactie als gast

Wie gingen je voor?